Hikayesi kendisi kadar etkileyici

Gaziantep'in Nizip ilçesindeki Zeugma Antik Kenti'nden çıkarılan ve Zeugma mozaiklerinin simgesi haline gelen 'Çingene Kızı' mozaiğinin bulunma hikayesi de kendisi kadar etkileyici. Zeugma Antik Kenti'ndeki bir villanın yemek odasının tabanındaki birçok bölümü tahrip edilmiş mozaiğin parçası olan ve üzerine düşen sütunun kaldırılmasıyla bulunan mozaik, günümüzde sadece Zeugma'nın değil Gaziantep'in de tanıtımına katkı sağlıyor.

Geçmişte Zeugma Antik Kenti kazılarında başkanlık yapan Gaziantep Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Rifat Ergeç yaptığı açıklamada, Nizip'te Zeugma Antik Kenti'nin bir bölümünün sular altında kaldığı baraj yapım çalışmaları sırasında kamulaştırma yapıldığını, arazisi kamulaştırılan birçok vatandaşın Antep fıstığı ağaçlarını iyi yandığı için kestiğini söyledi.

Bölgede çalışma yürütürken Antep fıstığı ağaçlarını kesen bir vatandaşın yanlarına gelerek uzun yıllar önce bölgede mozaik bulduklarını söylediğini ifade eden Ergeç, “Çingene Kızı” mozaiğinin bulunmasının hikayesini şöyle anlattı:

“Bölgede çalışma yaparken bir vatandaş, 'ben size bir yer göstereyim, babamla birlikte buradan mozaik çıkardık' dedi. O vatandaş bize uzun yıllar önce bölgedeki bir dere yatağında mozaik bulduklarını, babasının buradan çıkardığı bazı mozaikleri satarak evlendiğini, kendisinin de askerden döndüğünde evlenecek para bulamadığını diğer bir kısım mozaiği çıkarıp satarak evlendiğini ifade etti.

Biz bu vatandaşın gösterdiği dere yatağını kazmaya başladık. O bölgede yoğunlaştık. Bölgede çok geniş bir alandaki mozaikler topçu alayının atış alanı gibi delik deşik edilmiş. 12-15 metre uzunluğunda bir alan. Bu alanın üzerinde değişik kareler ve karelerin içinde motifler varmış. Ama her karenin içi delik deşik edilmiş. Bu alanın orta kısmında depremden dolayı birkaç sütun yıkılmış. Bir tane yarım sütun vardı. 'Şu sütunu yuvarlayalım da altına bakalım' dedik...”

Yüzlerine Gülüverdi

Ergeç, sütunu kaldırdıklarında altında ada gibi bir mozaik bulduklarını ve mozaiğin üzerine su döktüklerini söyledi. “Mozaiğin üzerine su döktüğünüzde hemen yüzünüze gülüverir” diyen Ergeç, Çingene Kızı mozaiğinin de birden karşılarında belirdiğini anlattı.

Mozaiği bulduklarında yanlarında birçok basın mensubu ve müze görevlisi olduğunu, herkesin bu mozaiğin kime ait olduğunu merak ettiğini ifade eden Ergeç, “Hemen toplandılar başımıza, 'Bu kim?' diye. O zaman bunu hemen bilmek mümkün değil. Bazı mozaiklerin yanında kim olduğu yazar, ancak bu mozaiğin yanında yazmıyor. Biz de aramızda konuşuyoruz halka küpesi var, bağı var derken Çingene Kızı'na benziyor denildi ve adı öyle kaldı. Çingene Kızı mozaiğinin tamamında dirseği dizine, çenesi avucuna dayalı bir şekilde bir kayanın ya da bir taburenin üzerinde öne doğru eğilmiş şekilde tasvir edildiğini tahmin ediyoruz. Mozaiğin işçiliği gerçekten çok iyi. Göz altındaki halkaların kavisine göre taşlar dizilmiş. Sanatkar ve işinin ehli birisi tarafından yapıldığı belli oluyor” diye konuştu.

“Çingene Kızı”

Çingene kızı, Zeugma Antik Kenti'nde bulunan bir villanın yemek odasının taban mozaiğidir. Bu mozaik büyük ölçüde tahribata uğramıştır. Resimli panoda yalnızca kadın başı figürü kalmıştır. Bu mozaikte kadın figürü sağına doğru bakmaktadır. kabarık saçları ortadan ikiye ayılmış ve ensesinden bir eşarpla bağlanmıştır. Dar alınlı, elmacık kemikleri çıkık ve dolgun yüzlüdür. Kulaklarında iç içe geçmiş iri halka küpe bulunmaktadır. Bu nedenle ilk bulunduğunda “Çingene Kızı” olarak adlandırılmıştır.

Bir görüşe göre bu figür, saçlarının ortadan ayrılmış olması gözleri ve burun yapısıyla Büyük İskender olarak yorumlanmaktadır. Bir başka görüşe göre ise Toprak Ana Gaia olmalıdır. Ancak başının yanındaki asma filizlerinden dolayı Dianysos şenliklerinde yer alan Mainad olma olasılığı kuvvetlidir. Çingene Kızı mozaiği, Gaziantep Müzesi Müdürlüğü başkanlığında Zeugma Antik Kenti'nde 1998 yılı sonbaharında yapılan kurtarma kazılarında bulunmuştur.

Çingene Kızı mozaiği şu anda Zeugma Mozaik Müzesi'nin ikinci katındaki özel bir odada sergileniyor. Mozaik için özel olarak yapılan odaya labirent ve karanlık bir yoldan gidiliyor. Odanın yine karanlık olan bölümünde sadece Çingene Kızı mozaiği aydınlatılmış.Çingene Kızı mozaiğinin resmi, Zeugma Mozaik Müzesi ve Gaziantep'in tanıtımı için hazırlanmış birçok hediyelik eşyayı da süslüyor.